“Quả ngọt” khi làm mới tác phẩm sân khấu

Sự sáng tạo này làm nhiều vở diễn cũ được khoác tấm áo mới, qua đó giúp nghệ thuật sân khấu gần gụi, được khán giả yêu mến hơn.

Vài năm trở lại đây, nghệ thuật sàn diễn nước ta luôn thiếu vắng kịch bản mới hấp dẫn. Điều này cộng hưởng với khó khăn về cơ sở vật chất, kinh phí dàn dựng nên nhiều hí viện chỉ hoạt động cầm chừng, thậm chí đã có đơn vị tư nhân phải đóng cửa. Trước bối cảnh ấy, nhiều nghệ sĩ đã tìm về những vở diễn cũ nhưng thay đổi về cách miêu tả, dàn dựng theo hơi thở thời đại để hiệp với sở thích thẩm mỹ người xem hiện tại.

Gần đây, vở kịch nói Tin ở huê hồng (tác giả Lưu Quang Vũ sáng tác năm 1982) đã được dựng lại bởi NSƯT Chí Trung. Theo đó, Tin ở hoả hồng đã thay đổi từ 71 trang kịch xuống còn 33 trang, từ 17 cảnh xuống còn 9 cảnh, thời lượng rút ngắn còn 90 phút (so với kịch bản gốc 180 phút) để thích hợp với thời điểm ngày nay và để tập trung truyền tải thông điệp chính với tiết tấu nhanh hơn. Vở diễn hướng đến đối tượng khán giả thanh thiếu niên, cho nên sân khấu được thiết kế có màn hình Led và đồ họa hoạt hình 3D tương trợ trực tiếp bản diễn, các nhóm nhảy với âm nhạc hiện đại sôi nổi, trẻ trung. Điều này sẽ tạo nên quang cảnh thích hợp với tâm lý giới trẻ, giúp họ thấy gần gũi hơn và đi đến cùng vở diễn. Nhà báo Lưu Minh Vũ (con trai kịch gia Lưu Quang Vũ) sau khi xem xong bản tổng duyệt Tin ở huê hồng do NSƯT Chí Trung dàn dựng nhận xét: Bản dựng mới mang hơi thở xã hội đương thời, cách dàn dựng hiện đại với nhiều khối không gian diễn ra liên tục và không bị ngắt quãng vì chuyển cảnh. NSƯT Chí Trung san sẻ: “Toàn bộ vở này là hài kịch. Tôi đưa cái gì đó thơ mộng, theo cách của trò trẻ thơ nhưng đằng sau đó lại là nỗi đau vì con trẻ đi giải quyết chuyện người lớn. Pháp luật được giải quyết thông qua trò trẻ thơ. Đấy là giá trị chủ chốt của vở diễn mà chúng tôi muốn gửi tới khán giả”.

Cảnh trong vở Tin ở huê hồng (tác giả Lưu Quang Vũ) được dựng lại theo phong cách mới, công diễn đầu năm 2019.

Trước đó, nhiều tác phẩm sân khấu cũ đã được khoác tấm áo mới để lại ấn tượng mạnh mẽ với khán giả. Tháng 11/2018, vở Quẫn nổi danh của cố tác giả Lộng Chương sáng tác năm 1960, NSƯT Trần Lực dựng lại đã đến với khán giả. Vở diễn này trước đó đã đem lại giải Đạo diễn xuất sắc cho NSƯT Trần Lực, giải Bạc cho vở diễn và dịch thuật đà nẵng cho diễn viên trong Liên hoan sàn diễn Thủ đô. Dựng lại Quẫn, NSƯT Trần Lực đã tạo ra một bộ mặt khác, hoàn toàn mới mẻ cho cách làm cũ, đó là ngôn ngữ sân khấu tinh giảm, rõ ràng và thậm chí hoang sơ của chủ nghĩa diễn đạt - ước lệ. sân khấu vở Quẫn mở ra tối giản hết mức, có lúc không thấy đạo cụ gì. Cảnh diễn chính phía trước, đằng sau luôn có lớp người áo đen lột ra “tâm” của nhân vật. Bên cạnh đó, vở diễn có sự tươi mới bằng âm nhạc, nguyên tố hình thể và sự tươi của lớp diễn viên trẻ. Đặc biệt, tiếng nói gần gụi với khán giả trẻ, thỉnh thoảng khán giả bật cười với cách dùng từ thời mạng tầng lớp bây chừ. Đạo diễn dùng chiếc hòm đựng vàng thay bục bệ. Hòm đặt giữa sân khấu và trở thành trọng tâm câu chuyện, làm nảy sinh những tình huống kịch. Điều này cho thấy Quẫn qua bàn tay đạo diễn của NSƯT Trần Lực khác vở hài kịch nguyên gốc, vì đạo diễn không chú trọng xây dựng các cảnh huống để gây cười mà tiếng cười bật lên từ ngôn ngữ thoại, điệu bộ, hành động của nhân vật.

ngoại giả, tuồng tích dân gian Nghêu Sò Ốc Hến lừng danh Việt Nam từng được đạo diễn - NSND Lê Khanh làm mới với nhiều sáng tạo. Chủ đề của nó vẫn là sự phê phán thói cửa quyền tầng lớp cai trị xưa nhưng cũng là tấm gương phản ảnh xã hội ngày nay. Từ những cấu tứ quyến rũ, hí hước... vở kịch Nghêu Sò Ốc Hến của NSND Lê Khanh có được sự “trẻ hóa” từ đầu đến cuối. Khán giả xem vở diễn này thấy được hình tượng Thị Hến là hiện thân của người phụ nữ Việt Nam đương đại, sáng ý, ứng biến mọi tình huống rất tinh tế và hết sức khôn khéo. Vở diễn này còn tạo ấn tượng mạnh khi sân khấu được trang hoàng như bức tranh dân gian Việt Nam với manh chiếu, lá sen, con chuồn chuồn...

Thực tế trên cho thấy, các nghệ sĩ vẫn đang vậy làm mới vở diễn cũ để sàn diễn không bị tụt lại trong thời đại văn hóa giải trí nghe nhìn bùng nổ như hiện. Việc khoác áo mới cho vở diễn cũ cho thấy các nghệ sĩ trong nghề không ngừng cố gắng thay đổi cách cảm, cách nghĩ, cách nhóng, phản biện và cách phản ánh hiện thực... để đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả. Đặc biệt, một số nghệ sĩ sàn diễn đã biết cách sáng tạo ra những tiếng nói hình thể mới, giàu sức biểu cảm từ kịch bản sẵn có, phối hợp với sáng tạo của các thành phần nghệ thuật và các nhân tố kỹ thuật đương đại để tạo nên những vở diễn không còn một màu trong cách biểu đạt.

Sơn Tùng